Học viện Ngân hàng Hà Nội (nguyên là Trường Cao cấp nghiệp vụ Ngân hàng, được thành lập ngày  13/09/1961 theo Quyết định số 3072/VG của Thủ tướng Chính phủ) là tổ chức đào tạo và nghiên cứu khoa học của Nhà nước về lĩnh vực ngân hàng. Học viện Ngân hàng được thành lập ngày 09/02/1998, theo Quyết định số 30/1998/QĐ-TTg Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở tổ chức lại Trung tâm đào tạo và Nghiên cứu khoa học ngân hàng.

Học viện Ngân hàng có nhiệm vụ đào tạo cán bộ ở bậc giáo dục chuyên nghiệp, bậc đại học và trên đại học về lĩnh vực tiền tệ - tín dụng - ngân hàng và một số ngành, chuyên ngành khác theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; Tổ chức các khoá bồi dưỡng nghiệp vụ và công nghệ ngân hàng; Tổ chức NCKH và công nghệ về ngân hàng; Thực hiện hợp tác về đào tạo và NCKH ngân hàng với các tổ chức trong và ngoài nước theo quy định chung của Nhà nước.

Học viện Ngân hàng được tổ chức và hoạt động theo Quyết định số 48/QĐ-NHNN ngày 12/01/2004 của Thống đốc NHNN VN, chịu sự lãnh đạo và quản lý trực tiếp của NHNN VN và chịu sự quản lý nhà nước về giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Học viện có trụ sở chính tại Hà Nội, các phân viện Bắc Ninh, Phú Yên và cơ sở đào tạo Hà Tây.